YATIRIM TEŞVİK BELGESİ NEDİR, NASIL ALINIR?
Yatırım Teşvik Belgesi almak, yatırımcıların belirli teşviklerden faydalanabilmesi için gerekli olan belgenin alınması sürecidir. Yatırım Teşvik Uygulamaları ise, devletin sunduğu teşviklerin genel sistemini ve uygulama mekanizmalarını ifade etmektedir. Yatırımcılar, teşviklerden yararlanabilmek için Yatırım Teşvik Belgesi almak zorundadır, ancak bu teşvikler, yatırım teşvik uygulamaları kapsamında belirli kurallar ve düzenlemelerle yönetilmektedir.
Yatırım Teşvik Belgesi sahipleri, yatırımın türüne ve yerine bağlı olarak çeşitli avantajlardan faydalanabilirler. Diğer yazılarımızda daha detaylı olarak açıklanan bu avantajlar temel olarak şunlardır:
a.Vergi İndirimi
b.Gümrük Vergisi Muafiyeti
c.Sigorta Prim Desteği
d.Faiz Desteği veya Krediler
e.Arazi ve Yer Seçimi Desteği
f.Yatırım İade ve İstisnaları
A.Yatırım Teşvik Belgesi Alınması
1. Yatırım Projesinin Belirlenmesi
Öncelikle yatırımcı, yatırım yapmayı düşündüğü sektör ve yatırımın türü hakkında bir karar verir. Yatırım teşvik belgesinden faydalanabilmek için yapılan yatırımın Türkiye Cumhuriyeti Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın belirlediği stratejik sektörlerden veya bölgesel öncelikli alanlardan birine uygun olması gerekir. Söz konusu alanlar hakkında bilgi almak için önceki yazılarımızı inceleyebilirsiniz.
Yatırımcı, bu projelerle ilgili olan yatırım planını oluşturur.
2. Başvurunun Hazırlanması
Yatırımcı, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı‘na başvurmak için aşağıdaki bilgileri içeren başvuru dosyasını hazırlar:
- Yatırım Projesinin Detayları: Yatırımın amacı, sektörü, büyüklüğü, planlanan yatırımlar ve proje kapsamı.
- Finansman Planı: Yatırımın nasıl finanse edileceği (öz kaynak, kredi, yabancı yatırım vb.).
- İstihdam Planı: Yatırım ile sağlanacak istihdam miktarı.
- Yer Seçimi ve Bölgesel Durum: Yatırımın yapılacağı yer ve bölgeyi gösteren bilgiler.
- Sosyal ve Ekonomik Etkiler: Yatırımın yerel ekonomi, çevre ve istihdam üzerindeki potansiyel etkileri.
Bahsi geçen başvuruda detaylı olarak yatırım planını açıklayan belgelere yer verilmesi gerekmektedir. Bu kapsamda başvuru için gerekli belgeler şu şekildedir:
a. Şirketin ticaret sicil kaydı
b. Şirketin vergi levhası
c. Yatırım maliyetine karşılık gelen harç ücretinin E-TUYS sistemi üzerinden ödendiğine dair dekont veya belge
d. Yatırım projesinin tanıtım fizibilitesi
e. Başvurunun kamu kurum ve kuruluşları tarafından yapılmadığı durumlarda; Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu kapsamında SGK tarafından herhangi bir prim ya da idari para cezası borcu bulunmadığını gösteren, eğer varsa bu borçların taksitlendirildiğini, yapılandırıldığını ve söz konusu yapılandırmanın bozulmadığını gösteren belge
f. ÇED Yönetmeliği içerisinde bulunan “Çevresel Etki Değerlendirmesi Gerekli Değildir” kararı ya da “Çevresel Etki Değerlendirmesi Olumlu” kararı şartı aranması zorunlu yatırımlar için bu kararlarla ilgili olarak Çevre ve Şehircilik Bakanlığı birimlerinden alınmış olan yazı
g. Yatırımın finansman planı ve yatırım projesinin mali tablosu.
h. İstihdam ve yatırım alanıyla ilgili gerekli belgeler.
3. Yatırım Teşvik Belgesi Başvurusu
Yatırımcı, başvuru dosyasını Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı‘na sunar. Başvurular;
a. E-devlet sistemi üzerinden,
b. E-TUYS sistemi üzerinden veya,
c. Bakanlık aracılığıyla
Yapılabilir.
Yatırım teşvik belgesi almak için izlenmesi gereken tüm süreçler, e-imza sahibi bireyler tarafından da yürütülebilir. Hem işletmelerin yatırımcıları ve çalışanları hem de avukatlar veya mali danışmanlar gibi işletme mensubu olmayan kişiler yatırım teşvik belgesi alma sürecini yönetmek amacıyla işletme adına yetkilendirilebilir. Bu hususa ilişkin yetkilendirme, yalnızca tek bir şahıs için değil birden fazla kişi için de yapılabilmektedir.
Yetkilendirme işleminde aşağıdaki aşamaların tamamlanması gerekir:
a. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın WEB sitesinde yer alan Yetkilendirme Dilekçesi, Taahhütname ve Yetkilendirme formu doldurulur.
b.Taahhütname noterde onaylatılır.
c.Oluşturulan evraklar, yatırımcı şirketin KEP adresi üzerinden Teşvik Uygulama ve Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğü’nün KEP adresine iletilir,
d.Yetkilendirme talebinin Bakanlık tarafından onay alması halinde, e-posta yoluyla firma bilgilendirilir,
e.Yetkilendirilmiş şahıslar daha sonra yatırım teşvik belgesi başvurusu gibi işlemleri gerçekleştirebilir.
4. Başvurunun Değerlendirilmesi
Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, başvuruyu inceleyerek, yatırımın stratejik önemi, bölgesel kalkınma hedefleri ve sektörel uygunluğu gibi faktörleri göz önünde bulundurur. Başvuru sahiplerinin:
- Yatırımın ölçeği ve büyüklüğü,
- Yatırımın yenilikçi veya teknolojik düzeyi,
- Yatırımın yerel ekonomiye katkısı gibi faktörler değerlendirilir.
Başvuru, Bakanlık tarafından değerlendirilir ve uygun görülürse Yatırım Teşvik Belgesi verilir.
5. Yatırım Teşvik Belgesinin Verilmesi
Başvuru uygun bulunursa, yatırımcıya Yatırım Teşvik Belgesi verilir. Bu belge, yatırımcının faydalanacağı teşvikleri, vergi indirimlerini ve diğer avantajları belirler. Belgede şu bilgiler yer alır:
- Yatırımın kapsamı (hangi sektörlerde, hangi alanlarda destek sağlanacağı).
- Teşvik türleri (vergi indirimi, gümrük muafiyeti, faiz desteği, sigorta prim desteği).
- Teşvik süresi ve teşvikin koşulları
6. Yatırımın Gerçekleştirilmesi ve Teşviklerin Kullanılması
Yatırımcı, Yatırım Teşvik Belgesi aldıktan sonra yatırımını hayata geçirmeye başlar. Yatırımcı, projeyi planladığı şekilde gerçekleştirirken, belgede belirtilen teşviklerden faydalanabilir.
Bu aşamada, yatırımcı Bakanlık tarafından belirli aralıklarla denetlenebilir. Ayrıca, teşviklerin gerçekleşen yatırım ile uyumlu olup olmadığı takip edilir.
7. Yatırımın Tamamlanması ve Teşviklerin Sona Ermesi
Yatırım tamamlandığında teşviklerin uygulama süresi sona erer. Ancak yatırımcı, belirtilen süre boyunca elde ettiği teşviklerden faydalanmaya devam edebilir.
B.Yatırım Teşvik Belgesinin İptali
Alınan Yatırım Teşvik Belgesi, belirli şartların yerine getirilmemesi veya yatırım sürecinde gerçekleşen değişiklikler nedeniyle iptal edilebilmektedir. Türkiye’deki yasal düzenlemelere göre, yatırım teşvik belgesinin iptal edilmesi için çeşitli nedenler olabilir. Bu nedenler genellikle, yatırımcıların belirli yükümlülükleri yerine getirmemesi veya yatırım projelerinde ciddi değişiklikler yapmasıyla ilişkilidir.
1. Yatırım Teşvik Belgesinin İptal Edilme Sebepleri
a. Yatırımın Gerçekleşmemesi veya Belirtilen Sürede Tamamlanmaması
Yatırımcı, teşvik belgesinde belirtilen sürede yatırımı tamamlamayı vaat eder. Bu süre içerisinde projeyi tamamlamazsa, bu durum teşvik belgesinin iptaline yol açmaktadır.
b. Yatırımın Kısmi Gerçekleşmesi veya Değiştirilmesi
Teşvik belgesi, yatırımcıya belirli bir projenin gerçekleştirilmesi için verilmektedir. Eğer yatırımcı, projede ciddi değişiklikler yapar veya yatırımın kapsamını değiştirirse belgenin iptali söz konusu olabilmektedir. Proje ile ilgili teşvik belgesi alınmasına ilişkin önceden onaylanan planlardan sapmalar yaşanması belgenin iptaline neden olabilmektedir.
c. Teşvik Şartlarının Sağlanmaması
Yatırımcı, yasal ve mali yükümlülükleri yerine getirmezse teşvik belgesinin iptali söz konusu olabilecektir. Örneğin, Yatırımcının vergi ve sosyal güvenlik primlerini ödeme yükümlülüklerini yerine getirmemesi veya yatırımcının yatırım teşviki şartlarına uygun istihdam yaratmaması durumunda yatırım teşvik belgesi iptal edilir.
d. Başvuru Esnasında Yanıltıcı Bilgi Verilmesi
Yatırımcı, yatırım teşvik belgesi almak için başvuru yaparken, yanıltıcı bilgi verir veya yanlış beyanda bulunursa, bu durum teşvik belgesinin iptaline yol açabilmektedir. Proje kapsamında sağlanacak yatırımın büyüklüğünü gerçek dışı şekilde belirtmek gibi beyanlar belgenin iptal nedenidir.
e. Belirlenen Yatırımın Gerçekleştirilmemesi veya İptali
Belge, özellikle belirli stratejik yatırımlar veya bölgesel teşvikler kapsamında verildiği için, yatırımcı yatırımını tamamlamazsa veya yatırımın iptal ederse, yatırım teşvik belgesi iptal edilebilmektedir.
f. Yatırımcı Tarafından İptal Talebi
Yatırımcı, kendi isteğiyle Yatırım Teşvik Belgesi’ni iptal etmek isteyebilir. Bu durumda, yatırımcı Bakanlık’a başvurarak belgeyi iptal ettirebilmektedir.
g. Bakanlık Tarafından İptal Kararı
Yatırım Teşvik Belgesi, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından denetlenir ve takip edilir. Eğer bakanlık, belgenin verildiği yatırımın hukuka aykırı olduğunu veya devlet desteklerinin kötüye kullanıldığını tespit ederse, belge iptal edilebilmektedir.
Bu konuya ilişkin olarak Danıştay, 10. Dairesi 2003/440 E., 2005/531 K. Sayılı ve 18.02.2005 tarihli kararında “94/6411 sayılı Karar’ın uygulama esaslarını göstermek üzere Hazine Müsteşarlığınca çıkarılan ve 4.4.1995 gün ve 22248 sayılı Resmi Gazetede Yayımlanan Yatırımlarda Devlet Yardımları ile İlgili Tebliğ’in (Tebliğ No:95/2) ‘Teşvik Belgesi İptali” başlıklı 12 inci maddesinde ise ” teşvik mevzuatına riayet edilmemesi, teşvik belgelerinde kayıtlı bulunan şart ve karakteristiklerin yerine getirilmemesi, değiştirilmesi, eksik yapılması veya yatırımın bütünlüğünün bozulması, desteklerle ilgili belgelerde tahrifat yapılması hallerinde verilmiş bulunan destekler, Müsteşarlıkça kısmen veya tamamen kaldırılabilir, geri alınabilir” kuralına yer verilmiştir.”” şeklinde değerlendirmede bulunmuştur.
Yatırım Teşvik Belgesinin iptal süreci şu şekildedir:
-Başvuru ve İnceleme:
Yatırımcı veya Bakanlık, yatırım teşvik belgesinin iptali için başvuruda bulunduktan sonra Bakanlık, başvuru üzerine gerekli incelemeyi yapar ve yatırım projesinin şartlara uygun olup olmadığını değerlendirir.
-İptal Kararının Verilmesi:
Bakanlık, gerekli incelemeleri yaptıktan sonra, iptal kararını resmi yazı ile yatırımcıya bildirir. Bu yazıda, iptal kararının gerekçeleri belirtilir.
-Yatırımcıya Bildirim:
Bakanlık, yatırım teşvik belgesinin iptaline karar verirse, yatırımcıya bu karar bildirilir. Yatırımcı, yatırım teşvik belgesinin iptalini bildiren kararla ilgili olarak idare mahkemesine dava yoluyla itirazda bulunabilir veya gerekli düzeltmeleri yaparak belgenin yeniden geçerli hale gelmesini sağlayabilir.
-Geri Alınan Teşviklerin İadesi:
Eğer yatırımcı teşvik belgesi iptal edildikten sonra, sağlanan teşviklerden yararlandıysa Bakanlık, bu teşvikleri geri talep edebilir. 6745 sayılı Yatırımların Proje Bazında Desteklenmesi İle Bazı Kanun Ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un 80. Maddesi uyarınca yatırımcının destek kararında öngörülen yükümlülüklerini yerine getirmemesi halinde indirimli kurumlar vergisi veya istisna uygulaması ile gelir vergisi stopajı teşviki nedeniyle zamanında tahakkuk ettirilmemiş vergiler, vergi ziyaı cezası uygulanmaksızın gecikme faiziyle birlikte, diğer destekler ise 21/7/1953 tarihli ve 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümleri çerçevesinde geri alınır.
Yatırım Teşvik Belgesinin iptali, mahkeme kararı ile değil, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından yürütülen bir idari süreçle gerçekleştirilmektedir. Bu, doğrudan idari bir karar olup, genellikle mahkeme yoluyla değil, Bakanlık tarafından yapılan denetim ve incelemeler sonucu yapılır.
2.Yatırım Teşvik Belgesinin İptal Kararı
a. İdari İptal Kararı:
Yatırım Teşvik Belgesi, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından iptal edilebilir. Bakanlık, yatırımcıyı denetler, yatırımın şartlara uygun olup olmadığını kontrol eder ve gerekirse iptal kararı alır. İptal kararı, teşviklerin yanlış kullanımı, yatırım şartlarının yerine getirilmemesi veya yatırım planında değişiklikler yapılması gibi durumlar nedeniyle alınır.
b. İptal Kararına İtiraz:
Yatırımcı, Bakanlık tarafından verilen iptal kararına itiraz edebilir. İtiraz, genellikle Bakanlık içinde yapılır.
Eğer Bakanlık, itirazı reddederse, yatırımcı idari yargı yoluna başvurarak iptal kararını mahkemeye taşıyabilir. Bu durumda başvuru, idari yargı yani İdare Mahkemesine yapılır.
c. Mahkeme Kararı:
Yatırımcı, Bakanlık tarafından verilen iptal kararına karşı idari yargı yolu ile itiraz edebilir. Yatırımcı, İdare Mahkemesi’nde dava açarak Bakanlık kararının iptalini talep edebilir.
Mahkeme, iptal kararının hukuka uygun olup olmadığını değerlendirir. Mahkeme, iptal kararını kabul edebilir veya iptal edebilir.
Danıştay 7. Dairesi 2018/2929 E., 2021/4426 K. Sayılı ve 4.11.2021 tarihli kararında da yatırım teşvik belgesi iptal edilen yatırımcının, “yatırım teşvik belgesi kapsamında ithal edilen eşyanın, gümrük vergileri tahakkuk ettirilmeksizin ve teminata bağlanmaksızın, şarta bağlı olarak uygulanan muafiyet ve istisna kapsamında Türkiye Gümrük Bölgesine girdiği, bu halde vergilerin tahakkuku ve tahsilinin şarta bağlı olarak ertelendiği, dolayısıyla şartın gerçekleşmesi, yani, yatırımın, teşvik belgesinde öngörülen süre ve şekilde gerçekleşmemesi nedeniyle teşvik belgesinin iptal edilmesi halinde eşyaya isabet eden vergilerin tahakkuk ettirilip yükümlüsüne tebliğ edilerek, itiraz yoluna başvurma ve dava açma olanağının sağlanması gerekir” şeklinde hüküm kurarak yatırım belgesi iptal edilen yatırımcıya itiraz yoluna başvurma imkanı sağlanacağını belirtilmiştir.
Av. Yalçın TORUN
Av. İpek KURBAN
Web sitemizde yayımlanan yukarıdaki yazılı metnin, eser sahipliği hakları Av.Yalçın TORUN ve Av. İpek KURBAN’a aittir. Bu yazılı metin hak sahipliğinin tespiti amacıyla zaman içerikli elektronik imza ile muhafaza edilmektedir. Sitemizdeki yazılı metinler avukat meslektaşlarımız tarafından dilekçelerinde serbestçe kullanılabilir, fakat metinlerin tamamının, bir kısmının veya özetinin atıf yapılmaksızın başka web sitelerinde yayınlanmasına iznimiz yoktur.